Geçen haftaki yazımda, yazıyla kavgamız var demiştim hani.

Harflerle… Onların yazılışıyla...

Kelimelerimizle de kavgalıyız demiştim.

Yüz yıl geriye gidince yazımızı okuyamaz, dilimiz anlayamaz oluyoruz.

Osmanlı’nın dilini…

Osmanlıca’yı…

Osmanlı Türkçe’sini…

İki, bilemediniz üç nesil geri gittiğimizde karşılaşacağımız akrabalarımızın dilini…

Dedelerimizin…

Ninelerimizin…

Bir yabancının dilini değil…

Geldiğimiz “soy”un dilini…

kültürün…

medeniyetin…

Yedi yüz yıl sürmüş hükümran bir medeniyetten söz ediyorum.

Osmanlı’dan…

ve onun dili Osmanlıca’dan…

Osmanlı Türkçesinden…

***

Bir İngiliz için beş asır önceki Shakespear’i okuyamamak/anlayamamak utanç vericidir.

Ama biz beş asır önceki Fuzuli’yi okuyup, anlayamamaktan rahatsız olmuyoruz.

Utanç duymuyoruz!..

Almanlar üç asır önceki Goethe’yi okuyup anlarken, biz bir buçuk asır önceki Ahmet Cevdet Paşayı, hatta Mehmet Akif’in dilini okuyup, anlamaktan aciziz.

Ve bu bizi hiç rahatsız etmiyor.

Mezarlıklar… orada metfun yakınlar… dedeler… dedelerimizin dedeleri… atalarımız yani.

Mezar taşlarında yazılar… okuyamadığımız… anlayamadığımız…

O mezar taşlarına düşülmüş notlar… tarihler… "yabancısı" olduğumuz... "yaban"laştığımız...

***

Ruslar iki asır önceki Dostoyevski’yi, Puşkin’i, Gogol’ü, Gorki’yi, Çehov’u okuyup anlamaktan gurur duyarken, biz Mevlana’yı, Şeyh Galip’i, Namık Kemal’i okuyup anlayamamaktan rahatsız olmuyoruz.  

Zira kültürel kodlarımız yitirdik.

Yani zihniyet dünyamızı. Zira zihniyet kişiyi/bireyi inşa eder. Toplumsallaştırır.

Bir İngiliz, Shakespeare’i her okuduğunda, oyunlarını izlediğinde kendini, yani İngilizliliğini yeniden inşa eder.

İngiliz olmaktan gurur duyar.

Bir Alman, Almanlığını Goethe’yi her okuduğunda yeniden var eder.

Her Rus, Dostoyevski’yi, Gorki’yi, Çehov’u okudukça Ruslaşır.

Oysa biz Mevlana’nın Mesnevi’sini okuyup anlamaktan ne kadar da uzağız...

Naima’dan haberimiz yoktur...

Şeyh Galip’ten…

Ne acı değil mi?   

***

Asıl paradoksumuz “geçmiş”le “şimdi” arasındaki cepheleşmemiz.

Gericilik-ilericilik üzerinden pozisyon alışımız. Bir mücadele alanı yaratmamız.

Batılı, Antik Yunan’a, M.Ö’ye geri giderek, Antik Yunan’ı yeniden okuyarak bir modernlik üretti. Biz Osmanlı’yı yeniden okumayı utanç verici bir muhafazakârlık olarak gördük.

***

1970’li yılların sonlarında Yavuz Selim Meydanı’na yakın bir Ermeni evinde kiracıydık. 

Küçücük bahçesi olan, çevresi duvarla çevrili, iki katlı ahşap bir evdi… İki katın arasında çok alçak bir ara kat ve o ara katta kapısı daima kilitli bir odacık vardı. 

Sahipleri İstanbul’da oturuyorlardı ve onları hiç görmemiştik. Evi, anahtarlarını teslim ettikleri Türk komşularından kiralamıştık.

Öğrenciydim… Akşamın alaca karanlığında eve döndüğümde o ara kattaki alçacık odanın açık kapısından dışarı sönük bir ışığın taştığını gördüm.

Merakla yaklaştım kapıya ve içeri baktım. Biri bayan, biri erkek iki genç oturuyorlar içerde. Ellerinde kitaplar… yazılı defterler…

Tanıştık. Evin Ermeni sahiplerinin çocuklarıymış.

Ellerindeki defter ve kitaplara baktığımı fark ettiler.

“Bunlar” dediler, “büyüklerimizden kalan anılar günlükler, hatıratlar vs.”

 ***

Evet, batılıyla bir ayırt edici özelliğimiz de buydu.

Yerleşik olanla ayırt edici özelliğimiz.

Günlükler… anılar… hatıratlar… vs…

(Devam edeceğim inşallah)