Önce düşünme...

Hep düşünme...

Daima düşünme...

Ve sonra anlama.

Düşünme bir anlama çabasıdır... 

O nedenle önce düşünme, sonra anlama...

***

Düşünmek, "düş"ten gelirmiş...

Düşmekten...

Düşlemekten...

Bir şeyin ya da şeylerin aklımıza "düşmesi"nden söz diyorum.

Düşünürken düşer aklımıza düşünceler... 

***

Marx, şöyle söylemiş: "Filozoflar dünyayı anlamaya ve yorumlamaya çalıştılar. Oysa yapılması gereken şey onu değiştirmektir."

Marx, eyleme çağırıyor filozofları.

Sokağa.

Meydanlara.

Oysa insanlar anlayabildiğinde değişirler ve/veya değiştirirler.

İdrak edebildiklerinde. 

***

Cumhuriyet dönemi mimarisi, şehirciliği düşünmenin konusu yapamadı henüz. 

Şehirleşmeyi beton kuleler dikmek olarak algıladı.

Şehirlerimiz nefes alamaz haldeler.

Betonlaştırdık.

Kirlettik. 

Hala da betonlaştırıp kirletmeye devam ediyoruz.

Önce yapıyoruz.

Düşünmeden!..

Sonra yıkıyoruz.

Tekrar yapıyoruz.

Ve yıkıyoruz.

***

Mekânların inşasında dört şey hesaba katılır. Ya da katılmalıdır: 

Sağlamlık/dayanıklılık.

Fonksiyonellik/işgörürlülük

Güzellik/Estetik.

Ve ekonomiklik.

***

Şehirlerimizi yap-boz mekanlarına çevirdik.

Yapıyoruz.

Ve yıkıyoruz.

Yolları.

Binaları. vs... 

Ömrü yok yapılanların!

Ömürsüz hepsi.

Çünkü sağlam değiller.

Ya da fonksiyonel.

Yani ihtiyaca cevap vermiyorlar. 

Çünkü işin başında fonksiyonellik hesabı yapılmıyor.

Ve sağlamlık...

***

Beş yüz yıllık camilerimiz hala ayakta ve sağlam.

Hizmet etmeye devam ediyor.

Ömre bakın...

Beş yüz yıl...

Yıkılan Amasya Lisesi'nin ömrü ise elli yıl sürdü. 

Elli yıl...

Niçin yıkıldı?

Ekonomik ömrünü mü tamamladı?

Fonksiyonel mi değildi?

Mimari açıdan ucube miydi? 

Yoksa şehre meydan kazandırmak için mi?!.. 

Bu sorulara verilecek hiç bir cevap ikna edici olmayacaktır. 

***

Yapılan bir yolun ömrü beş yıl mı olmalıdır mesela?

Ya da altı yıl.

Evet şu anda sökülmekte olan Ziya Paşa Bulvarı'ndan söz ediyorum.

Kaç yıl oldu o yol yapılalı?

Daha o zaman itiraz etti herkes.

Olmadı dedi halk. Bu döşeme taşlar buraya uygun değil.

Ve gerçekten de olmadı. Ve bu gün söküyoruz.

Haklı olarak...

Bir trajedidir bu.

Cumhuriyet dönemi şehirciliğinin trajedisi...

Yüzlerce yıl gerilerden gelen tarihi su sarnıçları, tarihi su yolları bugün hala fonksiyonlarını yerine getirirken, çağımızda sahip olduğumuz onca teknolojik imkanlara rağmen yaptığımız yolların dört-beş yıllık ömürlerini "trajediden başka hangi sözcükle açıklayabiliriz.

Örnekleri çoğaltmamız mümkündür. 

***

Elbette ki eleştirim sökene ya da yıkana değil.

Derdim kişilerle falan da değil.

Hele hele yere yönetimlerle hiç değil.

Ben başka bir şeyden söz ediyorum...

Bir zihniyet sorunsalından....

***

Mimar Sinan'ın yaptığı eserlerin hepsi bir marka değeri taşıyor?

Neden?.. 

Neydi Selçuklu ya da Osmanlı mimari eserlerinin günümüze kadar gelişinin sırrı?

Hiç kuşkusuz bunun temelinde bir medeniyet tasavvuru vardı.

Uzun zamanlara hükmetme tahayyülünden söz ediyorum.

Tüm zamanlara hükmetme.

Sadece bugüne değil, geleceğe...

***

Evet biz bu iddiamızı yitirdik.

Bir medeniyet tasavvurumuz yok.

Düşüncemiz yani. Anlama çabamız.

***

Bu yüzden bir Mimar Sinan çıkaramadık.

Selçuklu'dan kalma eserlerle övünüyoruz.

Osmanlı'dan kalma.

Yabancılara gösterebildiğimiz tek şeyimiz "geçmişimiz".

Gösterebileceğimiz bir "şimdimiz" yok.

O şimdiyi yaratacak, inşa edecek bir zihniyet dünyamız yok çünkü.

Mimarlarımız, mühendislerimiz de.